PRIORYTET 4 PROGRAMU ROZWOJU ORGANIZACJI OBYWATELSKICH - KONSULTACJE REGULAMINU KONKURSU

Poniżej przedstawiamy uwagi do regulaminu konkursu, który ma stanowić jeden z elementów realizacji PROO i służyć wsparciu think tanków. Zdecydowaliśmy się celowo nadać naszym uwagom bardziej ogólny charakter, mimo że w dużej mierze odnosimy się też do konkretnych punktów regulaminu.

Doceniamy fakt, że NIW zamierza uruchomić konkurs, którego celem jest wsparcie generowania myśli i opinii przez obywatelskie think tanki, jednak w naszym przekonaniu dokonanie tego, przy tym regulaminie może skutkować wieloma (zapewne częściowo nieplanowanymi) negatywnymi konsekwencjami. I właśnie na nie zwracamy przede wszystkim uwagę w naszym komentarzu.

CZAS KONSULTACJI
Zwracamy uwagę, że czas przeznaczony na konsultacje jest mocno ograniczony (11 dni, w tym 2 weekendy), co utrudnia wnikliwą analizę propozycji regulaminu oraz dyskusję na ich temat w gronie think tanków. Nie zostały podane powody, dla których zdecydowano się na tak pospieszne tempo prac.


NIEZNANA ALOKACJA
Nie ułatwia także odpowiedzialnego formułowania poglądów fakt, że w regulaminie nie wskazano, jaka jest alokacja środków do dyspozycji w tym konkursie. Z lektury PROO można się domyślać, że jest to min. 3,6 mln zł (tyle ma być przeznaczone w każdym roku), ale skoro konkurs jest ogłaszany pod koniec roku kalendarzowe, a wydatki ponoszone w znacznej mierze w roku 2019, to być może ta alokacja jest łączna na rok 2018 i 2019, czyli 7,2 mln. W konsekwencji nie wiadomo, czy oceniamy regulamin konkursu, w którym wybranych ma zostać naście czy kilkadziesiąt projektów, a to rzutuje na sposób oceny, o czym piszemy niżej.


KWESTIA DEFINICJI I ZAKRESU PODMIOTOWY
W naszym przekonaniu niewystarczająco klarowna jest definicja think tanków stosowana w regulaminie. Negatywne konsekwencje tych niejasności będą się ujawniały przy stosowaniu kryteriów oceny.
W punkcie 6.1.3 wskazano, że “w ramach Konkursu o dotacje mogą ubiegać się wyłącznie think tanki definiowane jako organizacje, które opracowują badania, analizy i opinie związane ze sprawami krajowymi lub międzynarodowymi w celu merytorycznego wspierania procesów podejmowania strategicznych decyzji lub przyjmowania rozwiązań i regulacji.”
Po pierwsze, nie jest jasne, o czyje strategiczne decyzje ani przez kogo przyjmowane regulacje chodzi. Po drugie, co to dokładnie znaczy sprawy krajowe lub międzynarodowe. Po trzecie, nie jest jasne, czy trzeba mieć faktycznie jakiś udokumentowany dorobek w tej sprawie. Zgodnie z regulaminem ma to być weryfikowanie na etapie oceny formalnej, ale zupełnie nie wiadomo na jakiej podstawie. Po czwarte, nie jest jasne, czy intencją organizatora konkursu jest to, żeby mogły w nim brać udział także organizacje, które rolę think tanku pełnią tylko incydentalnie (np. zlecając badanie, które pozwoli im skuteczniej prowadzić działalność rzeczniczą lub lepiej prowadzić swoją bezpośrednią pracę na rzecz odbiorców ich działań (np. lepiej prowadzić zajęcia terapeutyczne, warsztaty dla młodzieży itd).
W naszym przekonaniu niezbędne jest bardziej precyzyjne sformułowanie definicji (katalogu cech), które muszą posiadać organizacje, które mogą się ubiegać o wsparcie w ramach konkursu. Uważamy, że jedną z tych cech jest doświadczeniem w tego działaniach związanych z generowaniem wiedzy i jej wykorzystaniem w różnego rodzaju procesach decyzyjnych, tworzeniu polityk publicznych lub wprowadzaniu tematów do debaty publicznej (np. przez ostatnie 24 m-ce)


Co najmniej zaskakujące jest to, że wśród podmiotów uprawnionych o ubieganie się o dotację są kluby sportowe. Trudno nam sobie wyobrazić, że to one są think tankami.
Z kolei w punkcie 4 Regulaminu wskazano, że chodzi o instytucje działające na “marginesie formalnych procesów politycznych”. To sformułowanie zdecydowanie nie jest klarowne.

ROZLICZENIE RYCZAŁTOWE

W naszym przekonaniu w przypadku konkursu, którego celem jest m.in. wsparcie instytucjonalne organizacji rozliczanie w oparciu o kwoty ryczałtowe może być bardzo trudne.
Ogólnie idea rozliczania ryczałtowego jest słuszna i wielokrotnie postulowana, jednak przede wszystkim w odniesieniu do realizacji konkretnych zadań publicznych, gdzie występuje bezpośrednia relacja między kosztem a rezultatem (np. prowadzenie noclegowni dla bezdomnych: określona liczba osób, określony standard oraz zryczałtowana cena usługi). Przy dotacjach typu instytucjonalnego taka forma rozliczania jest mało przydatna i nieadekwatna.

Do regulaminu nie dołączono wzoru sprawozdania, więc nie wiemy, jak dokładnie organizatorzy konkursu wyobrażają sobie rozliczenia. Niemniej nasze obawy budzi kilka kwestii:
jak do ryczałtowego rozliczania dotacji mają się zapisy dotyczące kwalifikowalności wydatków i zamkniętego katalogu,
wśród organizacji będzie panował duży poziom niepewności, czy w razie kontroli ktoś nie uzna jakiegoś wydatku za niekwalifikowany, nawet jak rozliczenie z rezultatów zostało przyjęte.
arbitralność decyzji dyrektora NIW w przypadku nieosiągnięcia zaplanowanych rezultatów.

Wśród definicji wskazanych na początku regulaminu brakuje definicji zadania publicznego.


OCENA WNIOSKÓW
Z regulaminu nie wynika, w jaki sposób na etapie oceny formalnej będzie sprawdzane, że podmiot jest uprawniony do złożenia wniosku, tzn, że jest think tankiem.

Jednym z wymiarów kryterium adekwatności są “problemy i potrzeby odnoszą się do zidentyfikowanych deficytów w zakresie możliwości prowadzenia działalności merytorycznej”. To sformułowanie nie jest jasne
Jednym z wymiarów kryterium “Możliwość realizacji działań..” jest doświadczenie w dziedzinie opisanej we wniosku (…) w okresie 2 lat oraz wpływ na procesy decyzyjne w sferze publicznej. Nie wiemy, czy okres 2 lat także miałby dotyczyć wpływu na procesy decyzyjne (nie jest to jasne), ale zwracamy uwagę, że gdyby tak było, to siłą rzeczy eliminuje znaczną część think tanków niezgadzających się z polityką prowadzoną przez aktualne władze - niezależnie od tego, kto aktualnie sprawuje władzę.
Ze względu na ogromną różnorodność tematyczną dziedzin, w których działają think tanki niezbędne jest by ekspertami były także osoby specjalizujące się w danych dziedzinach
Powołanie panelu ekspertów w celu konsensualnego podjęcia decyzji o liście rankingowej jest krokiem w bardzo dobrym kierunku. Jednakże i tutaj pojawia się szereg wątpliwości:
W Regulaminie brakuje przedstawienia dobrze przemyślanej procedury ustalania listy rankingowej przez panel ekspertów.
W panelu ma uczestniczyć minimum 1/5 ekspertów oceniających wnioski, a więc zdecydowana mniejszość tych, którzy wnioski oceniali. W dyskusji, a także w przypadku głosowania, eksperci uczestniczący w panelu mają wypowiadać się lub głosować w odniesieniu do wniosków, których nie znają. Nie wiadomo też, jak się będzie miała punktacja poszczególnych wniosków do ostatecznej decyzji panelu 1/5 ekspertów.
Nie jest jasne, czy karty ocen będą dostępne dla organizacji?
W naszym przekonaniu przy tak wrażliwej kwestii jak wsparcie instytucjonalne think tanków a zarazem mając nadzieję, że uda się Państwu w regulaminie precyzyjnie j sformułować cechy/doświadczenie, którymi muszą się wykazać organizacje biorące udział w konkursie (jak już wspominaliśmy wydaje się to niezbędne), oceny merytorycznej powinno dokonywać więcej niż 2 ekspertów. Być może nie jest to możliwe w odniesieniu do wszystkich wniosków, ale warto rozważyć, że te, które po wstępnej ocenie przez 2 ekspertów uzyskują odpowiednio dużą liczbę punktów są następnie czytane przez kolejne 2 osoby i dopiero na podstawie oceny czterech osób odbywa się dyskusja na panelu ekspertów. Dzięki temu decyzja będzie mniej arbitralna i zależna od tego, do którego eksperta trafi wniosek.

POZOSTAŁE KWESTIE
Modyfikacje wniosków - Przy założeniu, że organizacja ma zaplanować 2 letnie działania, niezbędna wydaje się możliwość modyfikacji wniosków i rezultatów. W Regulaminie brakuje informacji o tym, jak może to przebiegać.

UWAGI OGÓLNE
1. Jedną z uwag złożoną przez Stowarzyszenie Klon/Jawor do Programu PROO było to, że jest on bardzo ogólnikowy przez to trudno ocenić jego skuteczność. Program w wielu punktach odsyła do regulaminów konkursów. Jednak nadal zapisy zwłaszcza jeśli chodzi o definicje są nieprecyzyjne, niespójne, niejasne. Ponadto warto zauważyć, że przedstawiony został zupełnie nowy wniosek o dofinansowanie. Z nowymi kategoriami, informacjami do uzupełnienia, innymi niż w dotychczasowo składanych wnioskach np. z Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. W każdym priorytecie, co zrozumiałe, wymagane będą inne informacje, spójne z wymogami konkursu. Jednak pól i wymogów do opisania w ramach danego priorytetu jest bardzo dużo. Wnioski wcale nie są proste. Można w różny sposób interpretować zapisy.


2. Na składanie uwag do wszystkich 3 regulaminów wyznaczono jedynie 10 dniowy termin, a jego ostatni dzień wypada ponadto w niedzielę. Zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na dzień wolny od pracy, termin powinien upływać w następny dzień roboczy, w przeciwnym wypadku termin zostaje bowiem w rzeczywistości skrócony o 2 dni. Taka sytuacja ma niestety miejsce w przypadku konsultacji Regulaminu, ponieważ system nie pozwoli na złożenie uwag w poniedziałek 15.10.
Postulujemy zatem, aby przy przeprowadzaniu kolejnych konsultacji wyznaczać dłuższe terminy na składanie uwag oraz aby nie upływały one w niedzielę. Postulujemy również, aby w przyszłości dopuszczać możliwość zgłaszania uwag do projektów również w inny sposób niż za pośrednictwem systemu.

3. W konkursie zrezygnowano z prowadzenia 2-etapowej oceny wniosków (wstępnych i pełnych). Zgodnie z § 19 ust. 1-2 Projektu Rozporządzenia jest to możliwe, jeżeli jest to uzasadnione charakterem lub przedmiotem konkursu. Nie wyjaśniono jednak, dlaczego w tym przypadku jest to uzasadnione.

UWAGI SZCZEGÓŁOWE
Rozdział 6. punkt 3.

W ramach Konkursu o dotacje mogą ubiegać się wyłącznie think tanki definiowane jako organizacje, które opracowują badania, analizy i opinie związane ze sprawami krajowymi lub międzynarodowymi w celu merytorycznego wspierania procesów podejmowania strategicznych decyzji lub przyjmowania rozwiązań i regulacji.

OPINIA:

Kluczowe kryterium, na podstawie którego podejmowane jest decyzja o tym, czy dana organizacja może ubiegać się o dofinansowanie z ramach Programu, jest niejasne i mało precyzyjne. Rodzi się kilka pytań:

1. Co to znaczy "opracowują badania, analizy i opinie"? Czy organizacje mają prowadzić własne badanie czy wystarczy, ze opalcują dostępne wyniki badań? Czy liczy się tu jakieś doświadczenie w tym zakresie czy wystarczy jednorazowa aktywność? Bez odpowiedzi na te pytania kryterium jest nieprecyzyjne.

2. Co to znaczy "sprawy krajowe i międzynarodowe"? Jest to bardzo szerokie stwierdzenie, na podstawie którego trudno powiedzieć, jakie tematy zostaną uznane za spełniające kryterium, a jakie nie. Warto byłoby odwołać się do istniejącego katalogu obszarów (np. pola działalności pożytku publicznego).

3. Jak rozumieć "wspieranie procesów podejmowania strategicznych decyzji lub przyjmowania rozwiązań i regulacji"? Czy wystarczy wyrazić intencję wsparcia tego typu procesów? Czy raczej chodzi raczej o to, żeby ubiegający się o dofinansowanie podmiot mógł się wykazać doświadczeniem wykorzystania przygotowanych przez siebie opracowań w istniejących już dokumentach?
Rodzi się także drugie pytanie związane z tym zapisem: kto ma być autorem "strategicznych decyzji lub przyjmowania rozwiązań i regulacji"? Czy wyłącznie podmioty publiczne (administracja centralna; samorządy lub instytucie publiczne) czy także podmioty pozarządowe? Może - niezależnie od przynależności sektorowej - warto dopisać, że chodzi o decyzje, rozwiązania i regulacje w obszarze polityki publiczne.

W 14. Zasady ponoszenia wydatków należy uregulować tryb wyboru Wykonawców usług i dostaw realizowanych ze środków dotacji dla Beneficjentów. Z uwagi na charakter dofinansowania istnieje bardzo duże ryzyko nadużyć w zakresie wydatkowania środków publicznych.
Rozważyć należy uruchomienie strony internetowej, gdzie Beneficjenci zobowiązani byli by umieszczać zapytania ofertowe, co umożliwiło by zachowanie uczciwej konkurencji, równego traktowania wykonawców i przejrzystości oraz racjonalnego gospodarowania środkami publicznymi, w tym zasady wydatkowania środków publicznych w sposób celowy, oszczędny oraz umożliwiający terminową realizację zadań, a także zasady optymalnego doboru metod i środków w celu uzyskania najlepszych efektów z danych nakładów.
We wskazanym zakresie wskazane jest co najmniej określenie minimalnych zasad analogicznie do obowiązujących jednostki sektora finansów publicznych przy realizacji zamówień poniżej progu 30 000 euro w związku z niestosowaniem Prawa zamówień publicznych.

W 8.7 Wydatki niekwalifikowalne należy określić limity maksymalnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników Wnioskodawcy powyżej którego finansowanie ze środków dotacji będzie uznane za niekwalifikowalne.

W związku z tym, że w 6.1. Uprawnieni Wnioskodawcy w pkt 1 wskazano zamknięty katalog uprawnionych wnioskodawców, nie jest zasadne określanie w pkt 4 katalogu zamkniętego nieuprawnionych wnioskodawców. Należy zatem określić w pkt 4 katalog otwarty z przykładowym wskazaniem rodzaju podmiotów, które są wyłączone z udziału w Programie lub co do których z uwagi na przedmiot dofinansowania należy wykluczyć.

1. Jedną z podstaw przyjęcia regulaminu jest Rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu ds. Pożytku Publicznego w sprawie szczegółowych warunków uzyskiwania dofinansowania realizacji zadań z zakresu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, trybu składania wniosków oraz przekazywania środków z Funduszu Wspierania Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Rozporządzenie to natomiast nadal nie zostało przyjęte, nie jest zatem możliwe dokonanie oceny, czy projekt Regulaminu jest z nim zgodny.
Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych przedstawiła już swoje stanowisko do Projektu Rozporządzenia (dalej, również w uwagach szczegółowych "Projekt Rozporządzenia") - zostało ono opublikowane w serwisie Rządowy Proces Legislacyjny: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//701/12312602/12515805/12515808/dokument354972.pdf.
Przewodniczący Komitetu ds. Pożytku Publicznego nie odniósł się jednak jeszcze do zgłoszonych w nim uwag. W związku z tym, wskazujemy, że oprócz uwag zgłaszanych bezpośrednio do projektu Regulaminu, podtrzymujemy również wszystkie uwagi złożone do Projektu Rozporządzenia.

2. Na składanie uwag do wszystkich 3 regulaminów wyznaczono jedynie 10 dniowy termin, a jego ostatni dzień wypada ponadto w niedzielę. Zgodnie z powszechnie przyjętą praktyką, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na dzień wolny od pracy, termin powinien upływać w następny dzień roboczy, w przeciwnym wypadku termin zostaje bowiem w rzeczywistości skrócony o 2 dni. Taka sytuacja ma niestety miejsce w przypadku konsultacji Regulaminu, ponieważ system nie pozwoli na złożenie uwag w poniedziałek 15.10.
Postulujemy zatem, aby przy przeprowadzaniu kolejnych konsultacji wyznaczać dłuższe terminy na składanie uwag oraz aby nie upływały one w niedzielę. Postulujemy również, aby w przyszłości dopuszczać możliwość zgłaszania uwag do projektów również w inny sposób niż za pośrednictwem systemu.

3. W konkursie zrezygnowano z prowadzenia 2-etapowej oceny wniosków (wstępnych i pełnych). Zgodnie z § 19 ust. 1-2 Projektu Rozporządzenia jest to możliwe, jeżeli jest to uzasadnione charakterem lub przedmiotem konkursu. Nie wyjaśniono jednak, dlaczego w tym przypadku jest to uzasadnione.